Strijdbare Fries-Oekraïense familie Talsma-Lebedyuk: ”Poetin heeft al verloren”

Je verwacht een timide sfeer, want het is oorlog in het thuisland van Iryna Lebedyuk. Natuurlijk wordt er uitgebreid stilgestaan bij de vele burgerslachtoffers, de schrijnende situatie aan de grens en wordt er gedacht aan de mensen die achter zijn gebleven, waaronder haar vader. Maar er zijn ook lichtpuntjes, want over één ding zijn ze het eens: Poetin vecht een verloren strijd. Sterker nog: “Hij heeft de oorlog al verloren”, zeggen ze strijdbaar aan de Zoutepoel in Sneek.

Aan de Zoutepoel mag iedereen het weten en is het dundoek al van afstand te zien. Trots wappert hier de blauw/gele vlag van Oekraïne aan de woning van Pieter en Iryna Talsma-Lebedyuk en hun twee dochters. Oma Nina is er ook. Die heeft Pieter Talsma eigenhandig uit Warschau gehaald. Samen met een buurmeisje die hij bij kennissen in Wuppertal heeft afgezet. Bij elkaar opgeteld is hij ruim dertig uur onderweg geweest. Na een korte slaap toog hij met een lading kleding, slaapzakken en matrassen naar een verzamelpunt in Sexbierum en nam vanaf daar een aantal Oekraïense chauffeurs mee om bij hem thuis te eten, te douchen en natuurlijk een wodkaatje te drinken.

Busje vol

Het zijn drukke tijden voor het gezin Talsma, want hij is ook al een paar keer met een busje vol naar Oldambt gereden. “Ik heb Betten gebeld en die stelde een busje beschikbaar. En zo gaat dat steeds. Het is onvoorstelbaar hoe positief de mensen reageren. Niets is te veel”, meent Pieter Talsma die zegt dat het binnenvallen van Poetin alles te maken heeft met de welvaart van de laatste jaren in Oekraïne. “De industrie is toegenomen, wegen zijn verbeterd, er is een stuk minder gemor. Oekraïne is onder Zelensky een stuk welvarender geworden. Poetin zag dat als een bedreiging van zijn dictatuur in Rusland.”

“Waarom worden wij gestraft?”

Iryna Lebedyuk komt uit het gebied Polissja, grenzend aan Polen. Ter verduidelijking: Tsjernobyl ligt hier ook. Het is een streek met veel bossen, meren, klassieke steden met fraaie operagebouwen. Iryna: “We proberen elk jaar drie of vier keer daarnaartoe te gaan. Ik vind dat mijn kinderen ook moeten weten waar ik vandaan kom, waar ik ben opgevoed. Wat er nu gebeurt, is een tragedie. Ik weet niet of ik het aantref zoals ik het de laatste keer heb gezien. Als het er niet meer is, dan ben ik ook ontheemd. Ik voel me Nederlands maar ook Oekraïens. Als ze het daar af zouden sluiten, kan ik nooit meer terug. Dat is erg om te beseffen. Je hele wereld stort in elkaar. Het ene moment maken mensen plezier, spelen de kinderen nog buiten en opeens is het anders. Om onbegrijpelijke redenen. 

Waarom worden wij gestraft? Sinds de onafhankelijkheid ging het best goed met het land. Niet helemaal, natuurlijk, want het is nog steeds een corrupt land, maar het is wel een democratisch land. Als wij deze president niet leuk vinden, kiezen we een andere. Dat zelf kunnen kiezen willen we graag behouden. Zelensky is ook door oligarchen aan de macht gebracht, maar hij doet het nu goed. De mensen die daar nu vechten, vechten niet voor Zelensky. Ze vechten voor hun eigen land, voor hun eigen vrijheid. Dat is ook de grootste motivatie. Iedereen vecht mee, in de kleinste provincie, kleinste stad of dorp. Iedereen draagt bij. Zelfs de Russisch sprekende bevolking.”

Gesmeekt

“Ik heb mijn vader gesmeekt om met mijn moeder mee te gaan, maar hij was heel stellig. Hij wilde blijven. Hij is arts en wil mensen helpen. Ik heb daar alle begrijp voor. Als ik daar was, zou ik hetzelfde doen.” Trots wijst Iryna op een grote foto in de vensterbank met daarop haar vader, getooid met Oekraïense kapiteinspet, gefotografeerd in de gezinsvlet in de Houkesloot. En natuurlijk voorzien van Oekraïnse vlag.

Moeder Nina is ook aangeschoven. Vol overtuiging zegt ze: “Oekraïne gaat winnen. Ik ben ontzettend dankbaar voor wat de wereld voor ons doet. Voor mij persoonlijk is het natuurlijk vreselijk dat mijn man daar nog is. Ik heb hem letterlijk op mijn knieën gesmeekt om mee te gaan. Maar hij wilde er niets van weten. Het is hartverscheurend dat huizen worden gebombardeerd. Dat mensen opgesloten zitten en niet weg kunnen. Dat is gewoon misdaad. Ik was zo bang, de sirenes die voortdurend loeiden. Ik heb nachten niet geslapen. Mijn man is veel nuchterder. Die reageert niet op sirenes. Die gaat gewoon slapen. Gaat ook niet naar de schuilkelder. ‘Waarom moet ik weg, het is mijn huis’, zegt hij. Ik heb ook begrip voor mijn zoon. Als hij gaat vechten, loop je de kans dat hij wordt doodgeschoten. Daar zouden we erg verdrietig van worden, maar we kennen het waarom.”

Handschoen opgepakt

Artiesten, miljonairs, wereldberoemde sporters waaronder ex-boksers, voetballers die uit buitenlanden terugkeren en ook ex-president Poroshenko, allemaal hebben ze de handschoen tegen Poetin opgepakt. De bereidheid is groot om tot het eind door te gaan. Iryna Lebedyuk: “Er zijn veertig miljoen inwoners. Die vechten natuurlijk niet allemaal maar niemand wil onder het juk van Poetin leven. Misschien lukt het hem om terrein te winnen, maar hij krijgt niet het totale land onder controle. Door de sancties brengt hij zijn eigen land ook veel schade toe. Dat moet je ook niet vergeten. De inwoners gaan morren. We krijgen steeds meer moed. Hij maakte iedereen bang met zijn grootste leger, maar dat stelt niet veel voor blijkt nu.”

Doodgeschoten

Iryna: “Ik heb een vriendin in Lviv. Zij is ook arts. Zij vertelt dat ze veel vluchtelingen en gewonden helpt. We hebben veel contact met onze vrienden en familie daar. Dan hoor je ook andere dingen dan er hier op het nieuws is. Schrijnende gevallen. Een vriendin van een vriendin appte dat haar vriend op straat was doodgeschoten omdat hij zijn mobiel niet af wilde geven. Ook zijn de mensen in de schuilkelders niet veilig. Door de zware bombardementen komen die om het leven. Het is heel heftig.”

Rol spelen bij opvang

“Het zou mooi zijn als ik straks een rol kan spelen als er meer vluchtelingen worden opgenomen in gezinnen. Dat je een centraal punt hebt waar mensen met elkaar kunnen gaan zitten en kunnen praten. Ook voor de Nederlandse gezinnen. Wat doe je en hoe ga je er mee om? Want er komen wel wildvreemde mensen bij je in huis. Ze spreken de taal niet, kennen de gebruiken en rituelen niet.”

Ook mooie verhalen

“Je moet ook een beetje humor hebben en troost zoeken”, zegt Iryna. En er zijn zeker ook mooie verhalen. Zoals dat van Oekraïners die zijn opgevangen door een Nederlands gezin. “Ze gingen met hun hond naar de dierenwinkel. Zegde de eigenaar toe alle kosten voor de hond te zullen betalen. Prachtig toch? Dat is de positieve keerzijde. Poetin heeft door zijn actie bij de mensen veel menselijkheid gebracht. Alle mensen leven mee. Nederlanders zijn ook best een individualistisch volkje maar iedereen draagt zijn steentje bij.”

Strijdbaar

Het gesprek wordt luid onderbroken door het Oekraïense volkslied als beltoon van de mobiel van de moeder van Iryna. Het is haar man Heorgiy in een Facetime gesprek. Als moeder Nina het gesprek deelt met haar tafelgenoten zien we een enthousiaste man. Hij vertelt dat het daar redelijk rustig is nu. Dat hij patiënten helpt. Soms gewonden. En ook dat hij daar meer van waarde kan zijn dan hier en hij daarom niet bij zijn familie in Nederland zit. Samen praten ze nog even door. Het is duidelijk dat ze vaker contact hebben. Aan het einde van het gesprek balt hij zijn vuist en roept: ‘Slava Oekraïni’. Hij, en met hem vele anderen, geloven er in. 

Pieter en Iryna

Pieter Talsma is sinds 1995 exportmanager van een agrarisch gerelateerd bedrijf met als werkgebied Centraal- en Oost-Europa, de Balkan en de voormalige CIS-landen. Vooral de eerste acht jaar was hij meer daar dan hier. Woonachtig in Lviv maakte hij kennis met Iryna die in die tijd medicijnen studeerde aan de universiteit van deze plaats. Lang verhaal kort: de twee kregen een relatie, trouwden in 2003 en kwamen naar Nederland. Vooral ook omdat het project waarvoor Pieter daar zat, ophield. Iryna, die al snel de taal onder de knie had, moest een klein stuk van haar studie in Groningen overdoen omdat dat hier niet geldig was. Intussen is ze volledig geïntegreerd en werkzaam als verpleeghuisarts bij Patyna waar ze wekelijks verschillende vestigingen bezoekt.

Tekst en foto’s: Richard de Jonge