Face to Face: Circulaire kunstenaar Happy van der Heide

grootsneek
Afbeelding

Happy van der Heide uit Sneek leeft zo duurzaam mogelijk en is circulair kunstenaar. Bijna alle natuurlijke grondstoffen die ze gebruikt voor haar kunstwerken groeien of zijn verkrijgbaar in eigen of nabije omgeving. Ook levert Happy met hart en ziel een bijdrage aan het welzijn van kinderen op de basisschool in de vorm van kunst/natuureducatie. “Ik heb speciale aandacht voor ieder kind.”

De winterzon schijnt heerlijk naar binnen in Happy van der Heide haar woonkamer annex atelier. Hond Beau begroet ons hartelijk, maar traag. “Ze is al dertien jaar,” zegt Happy liefdevol, “dus ja, wat wil je?” Onder het genot van koffie met een taartje vertelt Happy over haar liefde voor de natuur en haar kunst en drijfveren.

LEVEN IN DE NATUUR

“Ik groeide op in Joure in een gezin met een drie jaar jongere broer. Mijn ouders brachten ons de liefde voor de natuur bij; daar heb ik zóveel geluk mee gehad. Mijn vader had zelf een boot gebouwd waarmee we iedere twee weken het water van de Brekken opgingen. We leerden fikkie stoken, eieren zoeken en vissen. Een oudoom ging vaak samen met mijn vader en broertje vissen, om ons zo van voedsel te voorzien. Toen ik elf jaar was vond hij me oud genoeg om de vissen te stropen na hun vangst. Dat was de taak van vrouwen. Leven in de natuur was voor mij en mijn broertje heel gewoon.” Happy was van kinds af aan al creatief, net als haar broertje. “Hij kon zó naar de Rietveld Academie. En ík wilde ook daar naartoe”, bekent ze. “Maar mijn ouders vonden dat niks, omdat je als kunstenaar wel héél goed moet zijn, wil je daar je brood mee verdienen. Dus deed ik een opleiding tot verpleegkundige en kreeg er daarna een baan in. Maar het was niet waar ons hart lag. Mijn broer werd uiteindelijk gipsverbandmeester.’’

FINANCIËLE CONSEQUENTIES

“Door een hogere waarde te stellen aan gezondheid en geluk, koos ik er twaalf jaar geleden heel bewust voor om kunstenaar te worden. De financiële consequenties nam ik op de koop toe. Ik begon met vilten; dit deed ik twee jaar intensief. Door wolvezels van verschillende kleuren, mooie zijden stoffen, overige natuurlijke materialen en structuren te bewerken met warm water, zeep en wrijving, ontstaat vilt. Ik gebruikte onder andere wol van schapen van mijn neef en ontdekte dat er veel mogelijkheden waren. Vilten had voor mij een stijf en oubollig imago, maar ik kwam erachter dat ik er duurzame mode van kon maken en bijzondere kunstwerken. Door middel van workshops die ik geef, leer ik andere mensen te werken met de veelzijdigheid van vilt.”

LEVENDE ENERGIE

Doordat Happy al jong in aanraking kwam met de visserij, ontdekte ze een andere interessante ontwikkeling: het gebruik van visleer. “Van vissoorten als kabeljauw, zeewolf en zalm kun je door middel van milieuvriendelijke looitechnieken, prachtig visleer maken”, vertelt ze enthousiast. “Door verse vishuiden na het schoonmaken een aantal dagen in een natuurlijk looibad onder te dompelen, wordt de huid omgezet tot leer.” Ze pakt een lampje met een lampenkapje. “Neem bijvoorbeeld dit sfeerlichtje; het is gemaakt van kabeljauwleer en heeft een perkamentachtig en transparant uiterlijk. Ook leer ik mensen ecoprinten; dit is een methode waarbij bladeren en bloemen hun vorm en kleur onder invloed van hitte permanent afgeven op stof en papier. Het is zó mooi om te zien hoe volwassenen en kinderen creatief aan de slag gaan en de mooiste patronen maken op bijvoorbeeld een oud kledingstuk. Ecoprinten op oude kleding begint met het verzamelen van bladeren. Door de levende energie van de natuur te eren, worden takken niet zomaar van bomen gerukt, maar na toestemming van de plant met kleine beetjes tegelijk gesnoeid. Het voelt voor een boom hetzelfde als dat je een haar uit je hoofd trekt. Elk plukritueel wordt afgesloten met een ‘dank je wel’ aan de plant voor hun gift. Dan volgt het leggen van mooie composities, en het verhitten van de ingepakte bundels. Iedere keer is het weer een verrassing wat de natuur ons schenkt en hoe persoonlijk en uniek je je kleding of kunstwerk kunt maken.”

ANDERE WERELD

Happy van der Heide is bescheiden over haar werk, ze slaat zichzelf er niet voor op de borst. “Ik doe mijn werk wel, maar niet ‘even’”, licht ze toe. “Om naar buiten te treden moet ik echt een drempel over; het ligt niet in mijn aard. Ik leefde vroeger al in een hele andere wereld. Ik was graag alleen en een ‘wijs’ kind. Mijn moeder noemde me altijd een ‘droomkoninkje’. En dat ben ik nog, maar met beide benen op de grond. Ik voel aan alle kanten dat er kosmisch voor mij wordt gezorgd. Dat vertrouwen is er; rijkdom zit hem niet in overvloed, uitgedrukt in geld, maar in verbondenheid met mens, dier en natuur. De aarde is vrijgevig, mits we haar op een liefdevolle manier behandelen. Ik gebruik het woord ‘duurzaamheid’ liever niet; daar zit inmiddels een heel verdienmodel achter. ‘Volhoudbaarheid’ vind ik een beter woord. In het Engels gebruikt men het woord ‘sustainability’, ‘to sustain’ is de aarde ondersteunen.”

KOEIENPOEP SCHEPPEN

De jeugd heeft de toekomst, nietwaar? Daarom kreeg Happy het idee om jonge kinderen kunst- en natuureducatie te geven. “Ik dacht: ‘Hoe kan ik naast mijzelf een verandering in de wereld teweegbrengen?’ Ineens kwam er vanuit de FRIA (beroepsvereniging voor kunstenaars in Noord-Nederland, red.) het verzoek mee te doen aan het project ‘Kunstenaars voor de klas’. Het werd me zó aangereikt! Cultuur en groepen verbinden door middel van kunst is mij op het lijf geschreven. Het is heel mooi om met kinderen te werken; er gaat een wereld voor ze open, maar er is ook nog een hele wereld te winnen voor ze. Zo gaf ik eens les aan een klas met 33 kinderen. Toen ik ze vroeg wie er thuis het afval scheidt, staken er slechts zes kinderen hun vinger op. Ik kwam erachter dat afval scheiden vaak als ‘te veel werk’ wordt gezien. Wat ik graag met de kinderen doe, is van GFT-afval handgeschept papier maken. Dat begint bijvoorbeeld met poepscheppen. Met een lepel of met de hand vezelrijke pulp van koeienpoep scheppen, wat daarna onder een pers wordt platgemaakt. Het is een geconcentreerd werkje waardoor de kinderen lekker in het hier en nu bezig zijn.”

RUSTIG WORDEN

Een andere leuke en zinvolle bezigheid voor kinderen, is het maken van een ‘magische steen’, in de vorm van een kastanje met een vilten jasje. “Hierbij mogen ze met hun handen in het warme zeepsop en al wrijvend al hun liefde in dat jasje stoppen”, legt Happy uit. “Vaak zeg ik dan: ‘Voel maar hoe zacht de wol is en hoeveel liefde jij daar hebt ingestopt.’ De kastanje kunnen ze vervolgens meenemen in hun jaszak of onder hun hoofdkussen leggen. Ik merk dat kinderen heel rustig worden van het maken van dit soort eenvoudige dingen. Eerst zijn ze nog heel druk en rennen ze alle kanten op; dan moet de energie er nog uit. Vaak zie ik dat de schoudertjes nogal strak staan; dan wrijf ik ze zachtjes over hun rug en dan zie ik ze in hun lijf zakken. Ieder kind benader ik op een zachte, liefdevolle manier. Ik vind het nog steeds heel bijzonder om dit te mogen doen. Ik leer op mijn beurt van de kinderen door naar ze te luisteren. Ze spreken heldere wijsheden.”

HOOPGEVENDE TREND

Ons klimaat verandert; we putten de aarde uit en zijn nog teveel afhankelijk van fossiele brandstoffen. Happy van der Heide heeft hier haar eigen positieve kijk op. “Ik zie het duister in de wereld, maar ik negeer het en besteed liever aandacht aan het licht. Er is genoeg voor iedereen op de wereld. Veranderingen beginnen altijd bij jezelf. Deze boodschap draag ik zowel privé als in mijn werk graag uit: hou het klein en eenvoudig. Hoopgevend is de trend voor een bewuster en duurzamer leven in pure harmonie met de natuur; een zorg waar we samen verantwoordelijk voor zijn. Zaden zullen gaan kiemen, ter verrijking voor allen. De toekomst en het klimaat kunnen voelen als algemene thema’s, ver weg. Maar tegelijkertijd persoonlijk, dichtbij. Iedereen droomt, kijkt en denkt anders, maar het leeft bij ons allemaal. Verbonden met elkaar streef ik ernaar een liefdevol mens te zijn op onze prachtige planeet. Als nooit tevoren voel ik een wonderbaarlijke gelegenheid om een verschil te maken, door verantwoordelijkheid te nemen en mijn bekwaamheden in te zetten ten gunste van Moeder Aarde en het welzijn voor allen. Maar een balans herstellen en eenheid in diversiteit creëren gaat niet vanzelf. Een vredelievend en respectvol mens te zijn vraagt om dagelijkse oefening om vanuit het hart te leven en bewustwording te bereiken.”

Tekst: Amanda de Vries
Foto: Laura Keizer