De ontdekking van Urk aan de hand van Sneker Urker Jelbert Kramer

Urk, drie letters die voor een bijzonder dorp staan, ooit een eiland in de Zuiderzee. Het is allemaal bekend. Sinds het faillissement van de MC IJsselmeerziekenhuizen worden er in het Sneker Antonius Ziekenhuis steeds meer ‘Urker’ kinderen geboren. Kortom, er is een connectie tussen Urk en Sneek. En die verbinding tussen het voormalig Zuiderzee-eiland en de Waterpoortstad is er zéker bij Jelbert Kramer.

Jelbert Kramer is 56 en woont al 28 jaar in Sneek, precies de helft van zijn leven. Maar zijn achternaam geeft aan dat zijn roots op Urk liggen. Wij gingen met Jelbert naar Urk en stelden hem onder andere de vraag of hij zich nu nu een Urker of een Sneker voelt. Of een Sneker Urker. Maar misschien ook wel andersom: een Urker Sneker.

Het is op de laatste augustusdag wanneer we ons reisje naar Urk maken. Jelbert heeft met ons afgesproken dat hij zíjn Urk graag aan ons wil laten zien. “Ik laat je Urk zien vanuit mijn perspectief, compleet met een ‘Ginkiestocht’, exclusief bezoekje aan Klaas Post die ooit de Pedagogische Academie in Sneek bezocht en we gaan uiteraard een visje eten. Als afsluiting gaan we naar de Bethelkerk om samen met het Urker Mannenkoor Hallelujah op hele noten met nog 1200 mensen te zingen”, maakt Jelbert tijdens de autorit van Sneek naar Urk, die veertig minuten duurt, bekend.

Ginkiestocht en de ‘Ommelebommelstien’

Jacob de Vries, als zovelen een oude bekende van Jelbert, neemt ons mee op ‘Ginkiestocht’, waarbij we door een labyrint van stegen dwalen. Gids Jacob bezit de gave van het woord en vertelt prachtige verhalen over Urk, dat na de verbinding met de dijk tussen Lemmer sinds 3 oktober 1939 geen eiland meer is. Prachtig is de anekdote over de ‘Ommelebommelstien’, die een grote rol speelt bij de geboorte van de Urkers. Wat nou Sneek als geboorteplaats?! Nee hoor, Jacob de Vries weet wel waar de Urkers vandaan komen.

“Als het zo ver is dat de bevalling daar is, stapt de aanstaande vader met de vroedvrouw in een roeibootje om samen met haar naar de steen die dertig meter voor de kust van Urk ligt, te roeien. Kijk, de bovenkant steekt nog net boven het water uit”, vertelt Jacob. “De vader tikt met de roeispaan op de steen en een oud vrouwtje opent een deurtje. De vader doet zijn bestelling, een meisje of een jongen, waarbij voor een jongetje tweemaal zoveel moet worden betaald als voor een meisje. Betaal je wat extra’s dan kun je twee kinderen meenemen. Dat is de verklaring dat er op Urk veel tweelingen rondlopen”, weet Jacob. Op de plaats waar onze gids dit verhaal vertelt is een beeldje van de roeiboot richting ‘Ommelebommelestien’ geplaatst.

Vissermonument

Na de Ginkiestocht neemt Jelbert ons mee naar het Vissersmonument waar we hem kort interviewen. Die plek is speciaal en dierbaar voor Jelbert.

“Ja, ik heb een persoonlijke relatie tot het vissersmonument. Ik ben een visserszoon en mijn vader was dus elke week op zee, van maandag tot en met vrijdagavond, soms zaterdag. Als het dan stormde, dan had ik daar altijd een speciaal gevoel bij van kleinheid en hopen dat er geen ongelukken gebeurden. Dan liep ik tijdens zo’n stormperiode altijd als kind langs het monument, ook voor een onbestemd gevoel van troost”, vertelt Jelbert. Nog regelmatig gaat hij vanuit Sneek naar deze plek om te mijmeren, te relativeren en om er rust te zoeken. Het monument werd door Jelbert zijn opa ( bèbe’ in het Urks) Lubbertje Kramer, waar Jelbert naar is vernoemd, geïnitieerd.

Verbinding

Vraag een Nederlander waaraan hij of zij denkt bij het noemen van Urk en in 99 van de honderd keer zal het antwoord zijn: kerken! Nu is dat ook niet zo vreemd want de veertien verschillende kerkgenootschappen en geestelijke stromingen komen in 21 kerkgebouwen bijeen. Jelbert Kramer is juist een man van verbinding.

“Ik vind verbinding een belangrijk sleutelwoord, niet alleen als we het hebben over Urk en Sneek, maar ook over het leven binnen Sneek”, zegt Kramer. “Zeker in deze tijden is het zoeken van verbinding extreem belangrijk, dwars door alle verschillen heen. Ik vond het dan ook een prachtige uiting van verbinding dat ik, samen met Mettelina Baarda, destijds twee musicals mocht organiseren in het kader van het Samen op Weg proces dat leidde tot de PKN kerk en zeven jaar geleden inmiddels, ook het muziektheater ‘Ik, Martinus’. PKN samen met onze room-katholieke vrienden, zoals pastoor Van der Weide en Kees Poiesz, in Sneek. Een mooi monument van verbinding, wat een enorme energie teweeg heeft gebracht.”

Urker of Sneker?

“Als je mij die vraag stelt en dat heb je nu gedaan, dan wil ik het zelfstandig naamwoord wel bij Urker laten en Sneker wordt dan het bijvoeglijk naamwoord. Ik ben dus een Sneker Urker. En waarom? Urker zijn heeft te maken met mijn roots, dat zal nooit veranderen. Ik ben dol op Sneek, vanaf het begin dat mijn vrouw Bruiny en ik hier kwamen wonen. Je kunt een Urker uit Urk halen, maar je haalt Urk nooit uit de Urker. Het bijzondere van Urk is de gemeenschapszin, je kunt altijd bij elkaar terecht. Urk is voor mij een warm bad, een grote familie, met al z’n lek en brek”, weet Jelbert.

De ontdekking van Urk

De Sneker Urker roemt het boek ‘De ontdekking van Urk’, van Vlaming Matthias M.R. Declercq, die een half jaar op Urk woonde en mee ging ‘vissen, bidden en drinken’. De Belg observeerde en gaf daar woorden aan.

“Of het boek voor mij een spiegel is?”, herhaalt Jelbert de vraag om dan te antwoorden: “Het was voor mij een bevestiging van dingen die ik al wist. Als je het hebt over de mate van drugsgebruik en drank, was het wel confronterend. Helemaal in die hoeveelheid en hoedanigheid. Ervan uitgaande dat het correct is, schrok ik daarvan. Los daarvan vind ik dat de auteur het DNA van Urk erg goed beschreven heeft, met alle mooie dingen maar ook de zaken die schuren.”

Urkers laten zich nooit indammen

Steeds meer wordt Urk een dorp dat leeft van de visverwerking en is het al lang niet meer het eiland dat alleen bestaat van de visserij. De Noordzeevis wordt aangevoerd per vrachtauto en verhandeld via de Visafslag Urk op het bedrijventerrein. Het is de grootste van Nederland, waar dertig procent van alle in Nederland verhandelde vis naar toe gaat. Jelbert Kramer is zoals eerder aangehaald visserszoon en het doet hem zeer dat steeds meer vissers aan de kant blijven, door verschillende maatregelen. “Maar Urkers laten zich nooit indammen, dat heeft de geschiedenis ons geleerd”, weet hij. “Letterlijk en figuurlijk.”

Klaas Post

Na het ingelaste interview gaan we naar Klaas Post. Klaas Post, geboren in 1953, was midden zeventiger jaren van de vorige eeuw student aan Pedagogische Academie De Him in Sneek. We hebben elkaar in 45 jaar niet gezien, maar meteen is er de herkenning. Klaas is het afgelopen jaar onderscheiden met de Zilveren Anjer van het Prins Bernhard Cultuurfonds voor z’n inzet op het gebied van paleontogie en heeft een enorme verzameling fossiele zoogdieren. Indrukwekkend om al die fossielen in het ‘museum’ van Klaas te mogen bekijken. Met de handel van opgeviste mamoettanden en fossielen - “Vrouwen van rijke voetballers zien het als hebbedingetjes”, meent hij - maakte Klaas naast zijn werk als maritieme dienstverlener internationale naam. Klaas is nog immer de nuchtere Urker van toen en zeer gastvrij.

Zingen in de Zomer

Na het bezoek aan Klaas eten we bij visrestaurant Baarsen een visje. Het is daar nog heel gewoon dat, voor ‘het vissien’ wordt opgegeten, de restaurantbezoekers eerst de ogen sluiten en de handen vouwen. We wanen ons terug in de tijd, maar wel in een supergoed visrestaurant.

Het hoogtepunt van een middag en avond Urk komt hierna. We gaan naar de Bethelkerk, waar bij aankomst al 1200 mensen op de harde kerkbanken zitten. Buiten staan nog tientallen wachtenden. Een perskaart en Jelbert z’n afkomst zorgen ervoor dat we even later helemaal vooraan komen te zitten. ‘Zingen in de Zomer’ heten de zangavonden op Urk in de vakantiemaanden en als het grote Urker Mannenkoor Hallelujah, dat dit jaar het 125-jarig bestaan viert, begint te zingen maakt dat enorm veel indruk. Nu weten we waar de uitdrukking ‘zingen vanuit de tenen’ vandaan komt. De mannen in hun authentieke klederdracht gaan regelmatig op hun tenen staan om uit volle borst te zingen. “Mooi hè, op hele noten”, zegt Jelbert met een grote glimlach.

‘De ontdekking van Urk’, is voor GrootSneek compleet en laat een verpletterende indruk achter. We weten nu waar Sneker Urker Jelbert Kramer vandaan komt.

Tekst en beeld: Henk van der Veer