HINDELOOPEN - De 75-jarige Harmen Glashouwer heeft een textielwinkeltje in Hindeloopen. Daar worden stoffen verkocht waarop de ouderwetse Hindelooper schilderingen zijn geprint. Ze liggen tussen de producten die Glashouwer ooit maakte als schilder. In het kamertje erachter is een grote wand van Hindelooper schilderwerk uit 1750 nog helemaal intact. Harmen Glashouwer houdt van het Hindelooper verleden en heeft zich met enkele anderen verenigd in een groepje historici uit de stad.
Dus als we wat meer willen weten over hoe het de reddingboot in het Hindeloopen uit de Tweede Wereldoorlog verging, brengt KNRM-man Robert de Jong ons dan ook naar dat winkeltje van Harmen Glashouwer. Ook al omdat diens vader, Willem (Wim) Glashouwer, die overigens dezelfde winkel beheerde en weer overnam van zíjn vader, in de oorlog op die reddingboot voer.
200 jaar KNRM
De nationale reddingmaatschappij KNRM bestaat dit jaar 200 jaar. In 1911 werd indertijd Hindeloopen toegevoegd als plaats waar een reddingboot werd gesitueerd. Vandaaruit werd het noordelijke deel van de Zuiderzee bewaakt. Toen die zee het IJsselmeer werd bleven ze daar in Hindeloopen gewoon mee doorgaan. En dan is het heel merkwaardig dat juist in de turbulente oorlogsjaren het rendement van de KNRM verschrikkelijk klein was.
De reddingboot van reddingstation Hindeloopen voer in die vijf oorlogsjaren wel heel vaak uit, maar kon nooit iets doen, was altijd te laat. Harmen Glashouwer kijkt bijna bedroefd bij het vertellen van de avonturen van heit Wim. Die was overigens nog nét voor de oorlog bij de reddingboot gekomen, omdat hij kort tevoren het EHBO diploma had gehaald. Hij was ook geen echt bemanningslid, maar als ze er op uit moesten, moesten er ook EHBO’ers mee.
Ausweis
Maar Wim Glashouwer kreeg net als de gewone bemanning wel een soortement Ausweis. Dat betekende dat je dienst had als reddingbootbemanningslid en dat je dus niet naar Duitsland hoefde om te werken. Dat was dus wel een geruststelling voor de zeven, acht mannen die op de reddingboot voeren. Aan de andere kant zijn redders ervoor om mensen op schepen in nood te helpen, maar daar kwam in de oorlog niets van terecht. Als de reddingboot uit moest varen, moest er eerst toestemming komen. Sterker, van de Duitsers die in Sondel zaten moesten er twee mee als de reddingboot uitvoer. En het duurde een paar uur voordat die er waren. Dan ging de Hindelooper reddingboot wel van de wal bij het toen N.Z.H.R.M.-hok dat op het hoogste punt van de dijk is gebouwd en er nog altijd staat, maar wat ze hadden moeten doen, kon al niet meer. “It doogde net”, zegt Glashouwer.
Dus werd na veel overleg besloten dat die Duitsers niet meer mee hoefden. Maar dán duurde toestemming krijgen zo lang dat zulke vaarten geen rendement hadden. Ook al omdat de Duitsers een ander ‘GPS systeem’ hadden dan de IJsselmeerschippers. Schipper Gerke Mulder en motordrijver Siep Amsterdam en al die anderen waren wel blij dat ze niet naar Duitsland hoefden , maar uitvaren en niks doen, daar heb je geen reddingsmaatschappij voor opgericht.
Kruis
Toen de oorlog begon gebruikten ze in Hindeloopen de motorstrandreddingboot ‘Johan de Witt’. In 1942 kwam de ‘C.A. den Tex’ van Haringen. Die zou de verdere oorlog dienst doen. Op de bovenkant daarvan stond een groot rood kruis geschilderd, zodat je ook vanuit de lucht kon zien dat de Den Tex een neutraal schip was. Hij is dan ook niet aangevallen.
Die aanvallen over en weer gebeurden overigens in vliegtuigen. De Den Tex hoefde amper uit te varen voor scheepsongevallen. Het ging dan om de neergeschoten vliegtuigen. En dat was een troosteloos verhaal. Vaak vonden ze niet eens meer gewonden. En heel vaak moesten ze lijken bergen.
Piloot
Soms ging het weleens anders, al was daar de reddingboot niet bij betrokken. In het boek ‘Hindeloopen 1940-1945’ dat Glashouwer met enkele andere mensen uit Hindeloopen heeft geschreven, staat het verhaal van visser Iege Blom. Die was aan het werk vlak onder de Afsluitdijk. Het zat eerst nog wat dicht van de mist, maar ze wisten dat er wat aan de hand was, want ze hoorden een fluitje. Toen de lucht zich wat meer opende zagen ze eerst een rubberbootje met twee bemanningsleden van een Canadees vliegtuig. Even later het derde bemanningslid, die gewond op de vleugel van het vliegtuig lag dat op de middelgronden van het IJsslemeer dreef. Die haalden ze van boord.
Er was geen kans dat stiekem te doen, dus terug naar de Hindelooper haven. Daar stonden de Duitsers al te wachten. De piloot werd op het biljart gelegd van het café De Zwaan (tegenwoordig De Hinde). Daar zorgden de Hindeloopers dat de Duitsers niet eerder ingrepen dan dat de piloot was verzorgd door dokter Wiersma uit Koudum.
Bonnen
Je kunt, als je de verhalen doorneemt, lezen dat Hindeloopen in de oorlog een heel hechte mienskip was. Ze vertrouwden elkaar daar. Dus waren er heel veel hoekjes in de kleine woninkjes waar in totaal zestien onderduikers een onderdak kregen. Harmens vader Willem was een belangrijke man in die kringen. Hij verkocht textiel in de omgeving en verzorgde stiekem het krijgen van voldoende distributiebonnen voor de onderduikers. Glashouwer was verbonden van de verzetsgroep Trouw, die vanuit Warns werkte. “Hy wie alle nachten op’en paad”, zegt Harmen Glashouwer,
En Harmen vertelt ook over een tjalk die, geladen met aardappels, in de laatste oorlogsdagen voor voedsel zorgde in Amsterdam. Omke Dorus was de schipper. De reddingboot A.C. den Tex regelde toen dat de tjalk z’n weg kon vinden. En zorgde ook voor een goede afwikkeling van de chaotische situatie op het IJsselmeer in die dagen.
Met Marten Tienstra heeft Harmen Glashouwer over deze periode een tentoonstelling georganiseerd, enkele jaren geleden. Voor die tentoonstelling in Museum Hindelopen was veel belangstelling. Net als voor dat boek over Hindelopen in de oorlog. Zeer lezenswaardig. En de 200-jarige reddingmaatschappij KNRM heeft zo een duidelijk beeld van een stukje historie van haar maatschappij in Hindeloopen.
